Hướng dẫn trồng, chăm sóc và thu hoạch tỏi

Trồng tỏi tại nhà rất dễ dàng và thú vị. Loại củ có mùi thơm đặc trưng này không chỉ làm tăng hương vị cho nhiều món ăn mà còn có tác dụng xua đuổi côn trùng trong vườn. Tỏi cũng đã được sử dụng như một phương thuốc dân gian trong nhiều thế kỷ. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về cách trồng, chăm sóc và thu hoạch tỏi và chồi tỏi.

Trồng tỏi từ một tép

Vào mùa thu, bạn có thể trồng tỏi bằng một tép từ củ tỏi, phủ lên lớp mùn và thu hoạch vào mùa hè. Sau khi thu hoạch và làm sạch luống đất, bạn có thể trồng tiếp một vụ khác trên cùng luống đất đó.

Bạn cũng có thể tận hưởng lá tỏi hoặc “chồi tỏi” xuất hiện vào đầu mùa xuân. Chồi tỏi rất ngon khi xào hoặc trộn trong các món salad.

Bên cạnh hương vị đặc biệt và nhiều công dụng ẩm thực, tỏi còn có vai trò như một loại thuốc xua đuổi côn trùng trong vườn và đã được sử dụng như một phương thuốc dân gian qua nhiều thế kỷ.

Có nên trồng tỏi mua từ chợ hay siêu thị không?

Chúng tôi không khuyến khích điều này, tuy nhiên bạn có thể thử. Phần lớn tỏi mua từ cửa hàng đã được xử lý hoá chất nên khó nảy mầm và thường đến từ các khu vực trồng trọt quy mô lớn với khí hậu ôn hòa, do đó nó có thể không phù hợp với khí hậu nơi bạn ở và có thể mang theo sâu bệnh.

Thay vào đó hãy sử dụng tỏi giống mua từ các vườn ươm địa phương, chợ nông sản hoặc mua giống trực tuyến. Hoặc, bạn có thể giữ lại những củ tỏi tốt nhất từ vụ thu hoạch của mình để trồng lại!

Trồng tỏi vào mùa thu

Tỏi phát triển tốt nhất dưới ánh nắng đầy đủ, vì vậy hãy chọn một vị trí trồng nhận được 6 đến 8 giờ ánh sáng mặt trời trực tiếp mỗi ngày. Một vài tuần trước khi trồng, hãy chuẩn bị đất bằng cách trộn thêm một lượng phân hữu cơ hoặc phân chuồng đã ủ.

Nếu đất vườn của bạn thoát nước kém hoặc có nhiều đất sét, bạn hãy trồng trên luống được nâng cao với lớp mùn dày. Luống nâng cao giúp thoát nước tốt. Các luống nâng cao nên rộng từ 0,6 đến 0,9 mét và cao ít nhất 25 đến 30 cm.

Thời gian trồng tỏi

Tỏi thường được trồng vào mùa thu (từ cuối tháng 9 đến tháng 11) ở những khu vực có sương giá. Trồng các tép tỏi từ 6 đến 8 tuần trước đợt sương giá đầu tiên của mùa thu, trước khi trời lạnh sâu.

Tỏi phát triển tốt nhất nếu nó có thể trải qua một giai đoạn “ngủ đông” kéo dài từ 4 đến 8 tuần. Bằng cách trồng củ tỏi vào mùa thu, chúng có thời gian phát triển rễ khỏe mạnh trước khi nhiệt độ giảm, nhưng không đủ thời gian để tỏi phát triển lá. Sau đó, vào đầu mùa xuân, các củ tỏi sẽ “thức dậy” từ giấc ngủ đông và bắt đầu phát triển nhanh chóng lá, tiếp theo là củ, trước khi nhiệt độ cao nhất của mùa hè làm ngừng sự phát triển của chúng.

Bạn có thể trồng tép tỏi ở những vùng khí hậu ôn hòa vào cuối tháng 2 hoặc tháng 3, nhưng củ tỏi sẽ không lớn bằng. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể thưởng thức chồi tỏi vào mùa hè. (Chồi tỏi là những chồi non màu xanh mềm với hương vị tỏi nhẹ nhàng).

Cách trồng tỏi

Trước khi trồng, hãy trộn một vài muỗng canh phân bón hoàn chỉnh 5-10-10, bột xương hoặc bột cá vào đất.

Chọn các tép tỏi lớn, khỏe mạnh, không có bệnh. Tép càng lớn, củ tỏi càng to và khỏe mạnh vào mùa hè năm sau.

Tách các tép ra khỏi củ vài ngày trước khi trồng, nhưng giữ nguyên vỏ ngoài của từng tép.

Trồng các tép cách nhau từ 10 đến 20 cm và sâu 5 cm với phần rễ hướng xuống và đầu nhọn hướng lên trên.

Trồng theo hàng cách nhau từ 15 đến 30 cm. Tùy theo giống tỏi, một hàng dài 3 mét có thể cho thu hoạch khoảng 2,3 kg củ tỏi.

Chăm sóc tỏi

Ở những khu vực có mùa đông lạnh, bạn nên phủ lớp mùn dày bằng rơm hoặc lá khô để đảm bảo tỏi có thể vượt qua mùa đông một cách tốt nhất.

Lớp mùn nên được dỡ bỏ vào mùa xuân sau khi không còn nguy cơ sương giá. (Các chồi non không thể sống sót ở nhiệt độ dưới -6°C mà không có lớp che phủ bảo vệ.)

Vào mùa xuân, khi nhiệt độ ấm lên, các chồi tỏi sẽ bắt đầu mọc lên khỏi mặt đất.

Cắt bỏ các chồi hoa xuất hiện vào mùa xuân vì chúng có thể làm giảm kích thước củ tỏi.

Tỏi là loại cây cần nhiều dinh dưỡng. Vào đầu mùa xuân, bón phân bổ sung như phân gà đã ủ hoặc nguồn đạm tổng hợp.

Bón phân lại ngay trước khi các củ bắt đầu phình to do ảnh hưởng của ánh sáng kéo dài (thường vào đầu tháng 5 ở hầu hết các khu vực). Lặp lại nếu lá bắt đầu chuyển sang màu vàng.

Giữ luống trồng sạch cỏ dại. Tỏi không phát triển tốt khi phải cạnh tranh với cỏ dại vì nó cần tất cả các chất dinh dưỡng trong đất!

Tưới nước mỗi 3 đến 5 ngày trong giai đoạn phát triển củ (giữa tháng 5 đến tháng 6). Nếu tháng 5 và tháng 6 khô hạn, tưới đẫm mỗi 8 đến 10 ngày. Giảm dần lượng nước tưới vào khoảng giữa tháng 6.

Các loại tỏi

Tỏi cứng (hardneck garlic)

Tỏi cứng là lựa chọn tốt nhất cho những người làm vườn ở miền Bắc. Loại tỏi này rất chịu lạnh, thích hợp cho mùa đông khắc nghiệt. Các tép tỏi cứng mọc thành một vòng quanh một thân cứng, ít tép hơn nhưng lớn hơn so với tỏi mềm.

Tỏi cứng tạo ra thân hoa, hay còn gọi là “chồi”, cần phải cắt bỏ để kích thích củ tỏi phát triển đến kích thước tối đa. Chồi tỏi là một món ngon vào đầu mùa hè, rất ngon khi thái nhỏ và trộn vào salad hoặc xào.

Tỏi mềm (softneck garlic)

Tỏi mềm phổ biến hơn với những người làm vườn ở miền Nam, phát triển tốt ở vùng có khí hậu ấm áp và mùa đông nhẹ nhàng. Loại này có hương vị đậm đà hơn và thường tạo ra củ lớn hơn với các tép nhỏ hơn vì năng lượng không bị phân tán cho việc tạo ra chồi như tỏi cứng.

Tỏi mềm không có chồi, nhưng dễ bảo quản hơn so với tỏi cứng. Như tên gọi, chúng có thân mềm sau khi thu hoạch, có thể bện thành bó.

Thu hoạch tỏi

Thời điểm thu hoạch dao động từ cuối tháng 6 đến tháng 8 nếu bạn trồng vào mùa thu năm trước.

Nói chung, dấu hiệu để thu hoạch là khi lá bắt đầu chuyển sang màu vàng. Thu hoạch khi các ngọn bắt đầu vàng và ngã gập, nhưng trước khi chúng hoàn toàn khô.

Trước khi thu hoạch toàn bộ vụ trồng hãy thử đào một củ. Đào một củ trước khi các ngọn hoàn toàn vàng (vào cuối tháng 6 hoặc đầu tháng 7), vì một số loại tỏi sẽ cho thu hoạch sớm hơn một chút. Củ tỏi có thể thu hoạch được sẽ được có các tép căng mập, lớp vỏ bọc bên ngoài dày, khô và có vỏ cứng như giấy.

Nếu nhổ quá sớm, lớp bọc của củ sẽ mỏng và dễ hỏng.

Nếu để quá lâu trong đất, các củ đôi khi sẽ bị nứt. Lớp vỏ cũng có thể nứt, làm lộ củ dẫn đến dễ nhiễm bệnh, ảnh hưởng đến việc bảo quản sau này.

Để thu hoạch, hãy dùng nĩa làm vườn để nhẹ nhàng đào các củ (không kéo hoặc giật thân bằng tay). Tránh làm hỏng rễ, đặc biệt là phần gốc rễ (nơi chúng gắn vào củ). Nhấc cây lên và nhẹ nhàng rũ sạch đất dư thừa. Lưu ý không bỏ bất kỳ lá hoặc rễ nào trước khi để khô hoàn toàn.

Bảo quản tỏi

Để tỏi khô ở nơi thoáng mát, râm mát, khô ráo trong khoảng 2 tuần. Treo ngược chúng lên một sợi dây thành các bó từ 4 đến 6 củ hoặc để chúng khô trên một giá tự chế. Đảm bảo tất cả các mặt củ đều được lưu thông không khí tốt.

Sau vài tuần, tỏi sẽ hoàn toàn khô và sẵn sàng để bảo quản.

Các củ đảm bảo đã khô khi lớp vỏ khô cứng như giấy, rễ khô, phần vòng quanh rễ dưới củ cứng, các tép có thể tách ra dễ dàng.

Chải sạch (không rửa) đất, loại bỏ chỉ những vỏ bẩn nhất, cắt rễ còn 0,6 cm và cắt ngọn còn từ 2,5 đến 5 cm.

Các củ nếu được bảo quản ở nơi mát mẻ (13°C), tối, khô ráo có thể giữ được trong nhiều tháng. Đừng bảo quản ở nơi ẩm ướt.

Hương vị tỏi sẽ tăng lên khi các củ đã khô. Nếu được bảo quản đúng cách, tỏi có thể giữ được đến tận vụ thu hoạch tiếp theo vào mùa hè năm sau.

Nếu bạn dự định trồng lại tỏi vào mùa tới, hãy giữ lại một số củ lớn nhất, đẹp nhất để trồng lại vào mùa thu.

Thông tin thú vị

• Xoa tỏi tươi lên vết côn trùng cắn để giảm đau hoặc giảm ngứa.
• Những người làm vườn lâu năm tin rằng tỏi “học hỏi” được cách thích nghi với điều kiện trồng trọt của bạn và cải thiện theo từng năm.
• Tỏi có một lịch sử lâu dài trong việc chữa bệnh.

Sâu bệnh

Tỏi rất ít khi gặp sâu bệnh, thực tế nó còn là một loại thuốc xua đuổi sâu bệnh tự nhiên, và cũng rất ít khi bị lây nhiễm các bệnh từ các loại rau khác trong cùng vườn. Tỏi có thể gặp phải một số loại sâu bệnh thường gặp trên hành.

Sâu bọ hành (onion maggots): Những con sâu này có thể khiến cây tỏi trở nên yếu ớt, vàng úa hoặc còi cọc. Ấu trùng của chúng ăn rễ, củ và thân cây, có thể lan truyền vi khuẩn. Để kiểm soát, bạn có thể sử dụng lớp phủ, thu hoạch kịp thời, nhổ cỏ dại, đặc biệt là các loại hành dại, tiêu huỷ tàn dư cây trồng và luân canh cây trồng.

Sâu ăn lá hành (onion thrips): Những con côn trùng nhỏ này thường gây ra các đốm trắng hoặc vệt bạc trên lá, đầu lá bị cháy, củ bị méo mó hoặc còi cọc, lá bị cong hoặc sẹo. Để kiểm soát, hãy tiêu huỷ tàn dư thực vật, chọn các giống kháng sâu bệnh, trồng các cây bản địa để mời gọi các côn trùng có ích, sử dụng hệ thống tưới nước phun hoặc các phương pháp tưới trên bề mặt.

Bệnh thối trắng (white rot): Bệnh này làm lá chuyển vàng, héo và chết, bắt đầu từ các lá già nhất. Gốc thân hoặc củ có thể xuất hiện lớp mốc trắng, sau đó là các hạt nhỏ màu đen giống như hạt vừng, rễ bị thối. Để kiểm soát, hãy tiêu diệt các cây bị nhiễm bệnh, chọn các tép hoặc củ không bị bệnh, tiêu huỷ tàn dư cây trồng, khử trùng dụng cụ, phơi đất dưới ánh nắng, và luân canh cây trồng.

Bằng cách chú ý đến những vấn đề trên và thực hiện các biện pháp phòng trừ cần thiết, bạn có thể đảm bảo cây tỏi của mình phát triển khỏe mạnh và đạt được vụ thu hoạch tốt nhất.

Chúc bạn có một mùa vụ thành công và tận hưởng niềm vui từ việc trồng tỏi tại nhà!