Hướng dẫn trồng, chăm sóc và thu hoạch đậu que

Trồng đậu que dễ đến nỗi nó thường là loại rau đầu tiên trẻ em học cách trồng! Tất cả các loại đậu que đều cực kỳ năng suất, ngay cả khi trồng trong chậu. Dưới đây là cách trồng, chăm sóc và thu hoạch đậu que, cùng với các ưu và nhược điểm của các loại đậu bụi và đậu leo.

Về đậu que

Tất cả các loại đậu que đều là cây thân thảo hàng năm. Dù hầu hết đậu que có màu xanh, chúng cũng có các loại màu tím, đỏ, vàng và sọc.

Sự khác biệt giữa đậu bụi và đậu leo

Sự khác biệt chính giữa các loại đậu que là kiểu dáng phát triển của chúng: “đậu bụi” (đậu cove bụi / đậu cove lùn) hay “đậu leo”.

• Đậu bụi phát triển gọn gàng (cao khoảng 60 cm) và không cần thêm cấu trúc hỗ trợ như giàn leo.
• Đậu leo, còn gọi là đậu dây, phát triển như những dây leo có thể cao từ 3 đến 5 mét và cần giàn leo hoặc cọc chống.

Ưu và nhược điểm của từng loại

• Đậu bụi thường cần ít chăm sóc hơn do kích thước của chúng, nhưng đậu leo thường cho năng suất nhiều hơn và kéo dài hơn và hầu như không mắc bệnh.
• Đậu bụi ra quả sau khoảng 50 đến 55 ngày; đậu leo cần từ 55 đến 65 ngày.
• Đậu bụi thường chín cùng một lúc, vì vậy nên trồng xen kẽ mỗi hai tuần để thu hoạch liên tục. Đậu leo cần thời gian để phát triển và sẽ ra quả trong một hoặc hai tháng nếu được thu hoạch liên tục.

Trồng đậu

Đậu phát triển tốt nhất trong đất thoát nước tốt với độ phì nhiêu bình thường và độ pH từ 6.0 đến 7.0. Chúng không cần bổ sung phân bón vì chúng tự cố định nitơ trong đất. Tuy nhiên, nếu đất quá nghèo dinh dưỡng, nên bón phân hữu cơ hoặc phân chuồng đã ủ hoai vào mùa thu trước khi trồng (hoặc khoảng một tuần trước khi trồng vào mùa xuân).

Đậu không thích bị xáo trộn rễ, vì vậy hãy lắp đặt giàn cho đậu leo trước khi trồng.

Khi nào trồng đậu

Đậu phát triển tốt nhất khi gieo hạt trực tiếp ngoài trời. Gieo hạt bất cứ lúc nào sau ngày sương giá cuối cùng của mùa xuân, khi đất đã ấm ít nhất 12°C. Không trồng quá sớm, vì đất lạnh ẩm có thể làm chậm quá trình nảy mầm và gây thối hạt.

Mẹo: Để bắt đầu trồng sớm, phủ nilon nhựa đen luống trồng để làm ấm đất trước khi gieo hạt.

Không nên bắt đầu hạt đậu trong nhà. Do rễ dễ tổn thương, chúng có thể không sống sót sau khi được cấy ra luống. Hơn nữa, chúng phát triển nhanh nên không có lợi ích thực sự khi bắt đầu trồng trong nhà rồi mới đem ra ngoài.

Cách trồng đậu

• Gieo đậu bụi sâu 2,5 cm và cách nhau 5 cm trong hàng cách nhau 45 cm.
• Gieo đậu leo sâu 2,5 cm, xung quanh các giá đỡ.

Mẹo: Trồng đậu bụi và đậu leo hơi sâu hơn trong đất cát, nhưng không quá sâu. Hạt giống không thể đâm chồi qua lớp đất quá sâu, nặng, dày, chặt và/hoặc phủ mùn; chúng sẽ gãy khi cố gắng mọc lên.

Đối với đậu leo, lắp đặt giàn leo, cọc hoặc các giá đỡ khác trước khi trồng để tránh làm tổn thương rễ cây.

Một phương án là tạo giá đỡ 3 chân bằng cây: Buộc ba hoặc bốn (hoặc nhiều hơn) cây tre dài 2 mét hoặc các cành cây thẳng dài lại với nhau ở trên cùng và xòe chân thành hình tròn. Sau đó, gieo ba hoặc bốn hạt xung quanh mỗi cây. Khi dây leo mọc lên, hãy huấn luyện chúng leo lên các cọc. Để tăng độ ổn định, quấn dây hoặc dây thép quanh các cọc khoảng một nửa chiều cao của giá; điều này giúp dây leo có chỗ bám.

Để có thu hoạch liên tục suốt mùa hè, hãy gieo hạt mỗi 2 tuần.

Thực hành luân canh cây trồng (trồng cây ở các khu vực khác nhau mỗi năm) để tránh tích tụ sâu bệnh và dịch bệnh ở một chỗ.

Chăm sóc đậu từ khi trồng đến khi thu hoạch

Phủ lớp mùn quanh cây đậu để giữ ẩm và đảm bảo rằng đất thoát nước tốt. Đậu có rễ nông, vì vậy lớp mùn giúp giữ mát cho chúng.

Tưới nước đều đặn, khoảng 10 lít nước mỗi tuần. Nếu không tưới đủ nước, đậu sẽ ngừng ra hoa. Tưới vào những ngày nắng để lá không bị ướt lâu, điều này có thể khuyến khích bệnh phát triển.

Nếu cần thiết, bắt đầu bón phân sau khi hoa nở rộ và đậu quả. Tránh sử dụng phân bón có hàm lượng nitơ cao, nếu không bạn sẽ có lá xanh tươi nhưng lại ít quả đậu. Bón một lớp phân hữu cơ hoặc phân chuồng ủ hoai thay cho phân lỏng là một lựa chọn tốt.

Làm cỏ cẩn thận nhưng đều đặn để tránh làm tổn thương rễ cây đậu.

Ngắt bỏ ngọn dây leo đậu khi chúng đạt đến đỉnh của giá đỡ. Điều này sẽ buộc chúng dồn năng lượng vào việc sản xuất thêm quả thay vì tiếp tục leo.

Trong thời tiết nóng, sử dụng màng che hàng để bảo vệ cây non; thời tiết nóng có thể làm hoa rụng khỏi cây, giảm năng suất thu hoạch.

Thu hoạch

Thu hoạch đậu vào buổi sáng khi mức đường trong đậu cao nhất.
Hái đậu mỗi ngày; càng hái nhiều, đậu càng phát triển nhiều.
Đậu que nên được hái khi còn non và mềm trước khi hạt bên trong phát triển hoàn toàn.
Tìm những quả đậu chắc và có kích thước vừa phải, có thể bẻ được — thường dày bằng chiếc bút chì.
Bẻ hoặc cắt đậu ra khỏi cây, cẩn thận không làm tổn thương cây.
Khi bạn thấy hạt bên trong phình lên, đậu đã quá già và ăn sẽ bị cứng.

Cách bảo quản đậu que

Bảo quản đậu trong hộp kín trong tủ lạnh tối đa 4 ngày.
Đậu sẽ trở nên cứng theo thời gian, ngay cả khi được bảo quản đúng cách trong tủ lạnh.
Ngoài ra, còn có cách chần và đông lạnh ngay sau khi thu hoạch.
Đậu cũng có thể được đóng hộp hoặc làm dưa chua.

Sâu bệnh

Bệnh thán thư (Nấm)

Triệu chứng: Đốm vàng/nâu/tím/đen trên lá; đốm lõm trên thân và quả; đốm có thể phát triển thành khối gelatin màu hồng; cuối cùng thối rữa.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Tiêu hủy cây bị nhiễm bệnh; chọn giống kháng bệnh; cung cấp thoát nước tốt; tránh tưới nước trên đầu; bón phân hữu cơ; sử dụng lớp phủ; luân canh cây trồng.

Rệp (Côn trùng)

Triệu chứng: Lá biến dạng/vàng; hoa/quả bị méo mó; chất thải “mật ngọt” dính; nấm mốc đen, mịn.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Trồng cây đồng hành; phun nước để loại bỏ; sử dụng xà phòng diệt côn trùng; đặt vỏ chuối hoặc cam xung quanh cây; lau lá bằng dung dịch xà phòng rửa chén (không chứa phụ gia) và nước mỗi 2 đến 3 ngày trong 2 tuần; trồng cây bản địa để thu hút côn trùng có lợi.

Bọ dưa leo (Côn trùng)

Triệu chứng: Lỗ trên lá/hoa; quả bị cắn; cây còi cọc/chết; có thể truyền bệnh héo khuẩn.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Nhặt bằng tay; phủ lớp phủ dày; sử dụng màng che hàng; tiêu hủy cây bị nhiễm bệnh héo khuẩn.

Sâu cắt (Côn trùng)

Triệu chứng: Héo; thân cây non và cây trồng bị cắt ngay trên hoặc dưới mặt đất; cây non biến mất.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Nhặt bằng tay; vào mùa xuân trước khi trồng, cày đất để giảm ấu trùng; quấn cổ cây bằng bìa cứng hoặc báo, chìm 5 cm vào đất; làm cỏ; sử dụng màng che hàng; tiêu hủy tàn dư cây trồng.

Bọ Nhật (Côn trùng)

Triệu chứng: Lá bị ăn chỉ còn gân; thân/hoa/quả bị cắn; ấu trùng ăn rễ.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Nhặt bằng tay; sử dụng màng che hàng.

Rệp vừng (Côn trùng)

Triệu chứng: Da trắng trên mặt dưới của lá (do ấu trùng lột xác); đốm nhỏ trên lá; “rệp đốt” (lá vàng/nâu, cong queo, còi cọc); giảm năng suất.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Phun nước mạnh vào mặt dưới lá để loại bỏ ấu trùng; sử dụng màng che hàng; theo dõi con trưởng thành bằng bẫy dính màu vàng; làm cỏ; tiêu hủy tàn dư cây trồng.

Bọ đậu Mexico (Côn trùng)

Triệu chứng: Lá bị ăn thành lỗ; lỗ tối màu trên quả.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Nhặt bằng tay; mua và thả ong ký sinh Pediobius foveolatus khi quan sát thấy ấu trùng; tiêu hủy cây bị nhiễm nặng; sử dụng màng che hàng.

Virus khảm lá (đậu) (Virus)

Triệu chứng: Lá có hoa văn khảm xanh và có thể biến dạng, phồng rộp, cong xuống; cây còi cọc.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Tiêu hủy cây bị nhiễm bệnh; chọn các giống kháng bệnh và hạt giống đã được chứng nhận không có virus; sử dụng màng che hàng; khử trùng dụng cụ; làm cỏ; kiểm soát rệp.

Bệnh phấn trắng (Nấm)

Triệu chứng: Đốm trắng trên bề mặt lá lan rộng thành lớp phủ như bột trên toàn bộ lá; lá có thể vàng/chết; lá/hoa bị biến dạng, còi cọc.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Tiêu hủy lá hoặc cây bị nhiễm bệnh; chọn các giống kháng bệnh; trồng ở nơi có nắng đầy đủ, nếu có thể; đảm bảo thông gió tốt; phun cây bằng dung dịch baking soda (1 thìa cà phê hòa tan trong 1 lít nước); tiêu hủy tàn dư cây trồng.

Tuyến trùng rễ (Tuyến trùng)

Triệu chứng: Rễ thường bị thắt hoặc bị u; cây còi cọc/vàng/héo.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Tiêu hủy tàn dư cây trồng, bao gồm cả rễ; chọn các giống kháng bệnh; khử trùng đất; bổ sung phân chuồng/compost đã ủ hoai; khử trùng dụng cụ; cày đất vào mùa thu; luân canh cây trồng.

Sên/ốc sên (Động vật thân mềm)

Triệu chứng: Lỗ không đều trên lá/hoa; quả bị khoét; chất nhầy trên cây/đất; cây non “biến mất”.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Nhặt bằng tay; tránh lớp phủ vỏ cây dày; sử dụng cổ cây bằng đồng; tránh tưới nước trên đầu; đặt bảng gỗ trên đất vào buổi tối, và buổi sáng vứt bỏ các con sên/ốc ẩn náu trong nước xà phòng nóng; làm chết sên/ốc trong thùng sâu chứa 1,5 cm bia, hoặc nước đường và men, đặt sao cho cạnh trên hơi nhô lên mặt đất; áp dụng lớp đất tảo cát rộng 2,5 cm làm rào chắn.

Bọ hôi (Côn trùng)

Triệu chứng: Đốm vàng/trắng trên lá; quả bị sẹo, lõm hoặc biến dạng; hạt héo; trứng thường có hình thùng, theo cụm trên mặt dưới của lá.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Tiêu hủy tàn dư cây trồng; nhặt bằng tay (bọ phát ra mùi, đeo găng tay); tiêu hủy trứng; phun xà phòng diệt côn trùng lên ấu trùng; sử dụng màng che hàng; làm cỏ; cày đất vào mùa thu.

Đốm trắng (Nấm)

Triệu chứng: Các khu vực màu xám nhạt, “ngâm nước” trên thân, lá và các bộ phận khác của cây, phát triển lớp bông màu trắng, sau đó là các hạt màu đen; các khu vực bị tẩy trắng; ngọn/đầu quả thối rữa; cây héo/rụng.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Tiêu hủy cây bị nhiễm bệnh; đảm bảo thông gió tốt; tưới nước vào buổi sáng; làm cỏ; tiêu hủy tàn dư cây trồng; luân canh cây trồng mỗi 5 năm hoặc lâu hơn có thể giúp ích.

Ruồi trắng (Côn trùng)

Triệu chứng: “Mật ngọt” dính; nấm mốc đen, mịn; vùng lá màu vàng/bạc; cây héo/còi cọc; biến dạng; con trưởng thành bay khi bị quấy rầy; một số loài truyền virus.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Loại bỏ lá/cây bị nhiễm bệnh; sử dụng máy hút cầm tay để loại bỏ côn trùng; phun nước vào mặt dưới lá vào buổi sáng/tối để loại bỏ côn trùng; theo dõi con trưởng thành bằng bẫy dính màu vàng; phun xà phòng diệt côn trùng; mời các côn trùng có lợi và chim ruồi bằng cây bản địa; làm cỏ; sử dụng lớp phủ phản chiếu.

Sâu dây (Côn trùng)

Triệu chứng: Hạt rỗng; cây con bị cắt; còi cọc/héo; rễ bị ăn.
Kiểm soát/Phòng ngừa: Bẫy bằng cách đào lỗ sâu 5 đến 10 cm, cách nhau 1 đến 3 mét, lấp đầy bằng hỗn hợp đậu/ngô/đậu Hà Lan đang nảy mầm hoặc các phần khoai tây làm mồi, phủ đất hoặc bảng, sau 1 tuần mở ra và tiêu diệt sâu dây thu được; gieo hạt vào đất ấm để nảy mầm nhanh chóng; cung cấp thoát nước tốt; loại bỏ tàn dư cây trồng; luân canh cây trồng.